Prezbiopia (starczowzroczność) – objawy, leczenie i korekcja wzroku soczewkami multifokalnymi

Prezbiopia, inaczej starczowzroczność, to naturalny proces starzenia się oka, który dotyka praktycznie każdego człowieka po 40. roku życia, powodując trudności z widzeniem na bliskich odległościach. Pogorszenie widzenia przedmiotów bliskich to nieunikniony proces związany z utratą elastyczności soczewki oka i osłabieniem zdolności akomodacji. Ten artykuł warto przeczytać, ponieważ dowiesz się, czym są pierwsze objawy prezbiopii, poznasz nowoczesne metody korekcji wzroku jak multifokalne soczewki kontaktowe czy laserowa korekcja starczowzroczności, a także nauczysz się, kiedy należy udać się do lekarza okulisty lub optometrysty na badanie wzroku.

Czym jest prezbiopia i dlaczego jest naturalnym procesem starzenia?

Prezbiopia starczowzroczność to wada wzroku związana z naturalnym procesem starzenia się struktury oka, która nieuchronnie dotyka każdego człowieka wraz z wiekiem. Schorzenie to polega na stopniowej utracie zdolności oka do ostrego widzenia przedmiotów znajdujących się na bliskich odległościach, szczególnie podczas czytania, pisania czy wykonywania precyzyjnych czynności wymagających dobrego widzenia z krótkiej ręki. Podobnie jak inne wady refrakcji takie jak krótkowzroczność czy nadwzroczność, prezbiopia nie jest chorobą, ale naturalną wadą wzroku – w tym przypadku nieuniknionym skutkiem fizjologicznych zmian zachodzących w gałce ocznej wraz z wiekiem.

Mechanizm powstawania prezbiopii związany jest bezpośrednio z utratą elastyczności soczewki oka oraz osłabieniem mięśni rzęskowych odpowiedzialnych za proces akomodacji. Soczewka w młodym oku jest elastyczna i może szybko zmieniać swoją krzywizną, aby wzrok dostosowywał się do różnych odległości – od przedmiotów bardzo bliskich po dalekie horyzonty. Z wiekiem soczewka staje się coraz twardsza i mniej elastyczna, co utrudnia jej zmianę kształtu podczas próby skupienia wzroku na przedmiotach bliskich. Ten proces rozpoczyna się już około 40. roku życia i postępuje stopniowo, niezależnie od tego, czy pacjent wcześniej miał inne wady wzroku.

Prezbiopia występuje u wszystkich ludzi bez wyjątku, choć tempo jej rozwoju i nasilenie objawów mogą się różnić w zależności od indywidualnych czynników. Jest to naturalny element procesu starzenia się organizmu, podobnie jak siwiejące włosy czy zmarszczki na skórze. Warto zrozumieć, że starczowzroczność nie jest związana ze stylem życia czy nadmiernym użytkowaniem oczu – nawet osoby, które całe życie miały doskonałe widzenie, doświadczą jej objawów. Dobre widzenie na bliskich odległościach wymaga wtedy wsparcia w postaci odpowiedniej korekcji wzroku.

Jakie są pierwsze objawy prezbiopii i jak rozpoznać starczowzroczność?

Pierwsze objawy prezbiopii zazwyczaj pojawiają się subtelnie i stopniowo, często pozostając niezauważone przez dłuższy czas. Najbardziej charakterystycznym symptomem jest trudność z czytaniem drobnym drukiem, szczególnie w warunkach słabego oświetlenia. Osoby z rozwijającą się starczowzrocznością instynktownie zaczynają odsuwać książki, telefony czy gazety na dalszą odległość, aby lepiej zobaczyć tekst – jest to naturalny odruch kompensacyjny, który jednak wskazuje na pogorszenie widzenia na bliskich odległościach.

Objawy starczowzroczności obejmują również zmęczenie oczu podczas wykonywania czynności wymagających skupienia wzroku na przedmiotach bliskich, takich jak szycie, pisanie odręczne czy praca przy komputerze. Pacjenci często zgłaszają bóle głowy występujące po dłuższym czytaniu lub pracy wymagającej precyzji. Charakterystyczne jest również uczucie, że światło jest zbyt słabe do czytania, mimo że obiektywnie oświetlenie jest odpowiednie. Niektóre osoby zauważają, że po dłuższym czytaniu obraz staje się rozmazany, a oczy „nie chcą się skupić” na tekście.

Dodatkowe objawy prezbiopii to trudności z szybkim przełączaniem ostrości widzenia między obiektami w różnych odległościach – na przykład podczas patrzenia z książki na telewizor i z powrotem. Może to być szczególnie problematyczne podczas prowadzenia samochodu, gdy trzeba przełączać wzrok między drogą a tablicą rozdzielczą. Różne dolegliwości związane z prezbiopią mogą znacząco wpływać na jakość życia codziennego, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie problemu i podjęcie odpowiedniej korekcji wzroku u lekarza okulisty lub optometrysty.

Jak przebiega proces utraty elastyczności soczewki i akomodacji oka?

Proces akomodacji oka to niezwykle precyzyjny mechanizm, który w młodym wieku pozwala na wyraźne widzenie przedmiotów w każdej odległości dzięki zmianom kształtu soczewki. Kiedy patrzymy na obiekty blisko, mięśnie rzęskowe kurczą się, zwalniając napięcie torebki soczewki, co pozwala jej na przyjęcie bardziej kulistego kształtu i zwiększenie mocy skupiającej promienie świetlne. W przypadku patrzenia w dal mięśnie się rozluźniają, soczewka staje się bardziej płaska, a ostrość zostaje dostosowana do większych odległości. Ten proces odbywa się automatycznie i nieświadomie setki razy dziennie.

Utrata elastyczności soczewki wraz z wiekiem jest procesem nieuniknionym i rozpoczyna się już we wczesnej młodości, choć objawy stają się zauważalne dopiero po 40. roku życia. Soczewka składa się z białek, które z biegiem czasu ulegają stopniowej krystalizacji i stwardnieniu, co czyni ją coraz mniej podatną na zmiany kształtu. Jednocześnie mięśnie rzęskowe, choć zachowują swoją siłę kurczliwości, nie są w stanie skutecznie zmienić kształtu stwardniałej soczewki. W rezultacie zdolność akomodacji oka stopniowo maleje, co przekłada się bezpośrednio na pogorszenie widzenia przedmiotów bliskich.

W zależności od wieku pacjentów, tempo utraty akomodacji przebiega w określonym schemacie. Około 45. roku życia większość osób potrzebuje już pierwszych okularów do czytania z mocą około +1,0 do +1,5 dioptrii. Do 50. roku życia moc ta wzrasta do +1,5 do +2,0 dioptrii, a około 60. roku życia stabilizuje się na poziomie +2,5 do +3,0 dioptrii. Ten proces jest nieuchronny i nie można go zatrzymać, można jedynie skutecznie korygować jego skutki poprzez odpowiednie metody korekcji wzroku. Warto zaznaczyć, że prezbiopia może współistnieć z innymi wadami wzroku, takimi jak krótkowzroczność, nadwzroczność czy astygmatyzm, co wymaga kompleksowej korekcji.

Kiedy należy wykonać badanie wzroku u lekarza okulisty?

Badanie wzroku u lekarza okulisty lub optometrysty powinno być wykonywane regularnie, szczególnie po przekroczeniu 40. roku życia, gdy ryzyko wystąpienia pierwszych objawów prezbiopii znacznie wzrasta. Jeśli zauważasz, że odsuwasz książkę lub telefon na większą odległość podczas czytania, masz trudności z odczytywaniem drobnego druku lub doświadczasz zmęczenia oczu podczas pracy na bliskich odległościach, to sygnały, że czas na wizytę. Nie należy odkładać badania „na później” w nadziei, że problem sam się rozwiąże – wczesna diagnostyka i odpowiednia korekcja znacząco poprawiają komfort życia.

Badanie wzroku w kontekście prezbiopii obejmuje nie tylko standardową ocenę ostrości widzenia w różnych odległościach, ale także szczegółową ocenę zdolności akomodacji, pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz badania dna oka. Okulista sprawdzi również, czy oprócz starczowzroczności nie współistnieją inne schorzenia oczu, takie jak zaćma, jaskra czy zmiany w siatkówce. Kompleksowe badanie pozwala na wykrycie potencjalnych problemów na wczesnym etapie i wdrożenie odpowiedniego leczenia. W czasie badania specjalista precyzyjnie określi moc korekcji potrzebną do uzyskania optymalnego widzenia na bliskich odległościach.

Częstotliwość kontroli powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb, ale ogólna rekomendacja dla osób po 40. roku życia to wizyta u okulisty co najmniej raz na dwa lata, a po 60. roku życia – raz w roku. Osoby z dodatkowymi czynnikami ryzyka, takimi jak cukrzyca, nadciśnienie czy schorzenia oczu w rodzinie, powinny zgłaszać się na badania częściej. Nie należy również bagatelizować nagłego pogorszenia widzenia, pojawienia się podwójnego widzenia, błysków świetlnych czy innych niepokojących objawów – w takich przypadkach wizyta u lekarza okulisty powinna być pilna. Regularne badania są kluczem do zachowania zdrowia oczu i wczesnego wykrywania poważniejszych schorzeń.

Multifokalne soczewki kontaktowe – jak korygować prezbiopię bez okularów?

Multifokalne soczewki kontaktowe to nowoczesne rozwiązanie pozwalające na korekcję prezbiopii bez konieczności noszenia okularów, oferując wyraźne widzenie w różnych odległościach – bliskich, pośrednich i dalekich. Soczewki multifokalne wykorzystują specjalną konstrukcję optyczną, która łączy różne strefy mocy na jednej soczewce, umożliwiając oku naturalną adaptację do widzenia na każdej odległości. W przeciwieństwie do standardowych soczewek jednooogniskowych, które korygują tylko jedną wadę wzroku, soczewki kontaktowe multifokalne są zaprojektowane tak, aby mózg automatycznie wybierał odpowiednią strefę optyczną w zależności od patrzenia na obiekty bliskie czy dalekie.

Dostępne są różne typy konstrukcji soczewek multifokalnych dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentów. Soczewki z koncentrycznym układem stref mają naprzemiennie ułożone pierścienie do widzenia z bliska i z dali – mogą mieć centrum do dali i peryferie do bliska lub centrum do bliska i peryferie do dali, w zależności od preferencji użytkownika. Soczewki z segmentowym układem przypominają budową bifokalne okulary. Najpopularniejszym rozwiązaniem są soczewki z progresywnym przejściem mocy, które zapewniają płynną zmianę ostrości między różnymi odległościami bez wyraźnych granic między strefami. Soczewki multifokalne dostępne są w wersji jednodniowej, dwutygodniowej oraz miesięcznej, co pozwala na dostosowanie do stylu życia użytkownika.

Adaptacja do noszenia soczewek kontaktowych multifokalnych wymaga zazwyczaj kilku dni do kilku tygodni, podczas których mózg uczy się prawidłowo interpretować obraz z różnych stref optycznych. Niektórzy pacjenci doświadczają początkowo lekkiego rozmycia obrazu lub trudności z widzeniem w określonym oświetleniu, ale te dolegliwości zazwyczaj ustępują wraz z przyzwyczajeniem się do soczewek. Ważne jest przestrzeganie zaleceń optometrysty lub okulisty dotyczących czasu noszenia i higieny, co minimalizuje ryzyko infekcji czy podrażnień. Dla wielu osób soczewki multifokalne stanowią życiową zmianę, przywracając komfort widzenia bez ograniczeń estetycznych związanych z noszeniem okularów.

Okulary do czytania vs okulary progresywne – która opcja jest lepsza?

Okulary do czytania to najprostsze i najbardziej ekonomiczne rozwiązanie dla osób z prezbiopią, które potrzebują korekcji tylko podczas wykonywania czynności na bliskich odległościach. Te jednooogniskowe okulary posiadają soczewki o stałej mocy dodatniej, dobrane tak, aby zapewnić wyraźne widzenie na typowej odległości czytania (około 30-40 cm). Okulary do czytania są idealne dla osób, które w życiu codziennym nie mają problemów z widzeniem w dal i potrzebują pomocy tylko przy czytaniu książek, przeglądaniu telefonu czy wykonywaniu precyzyjnych prac ręcznych. Są one niedrogie, łatwo dostępne i można mieć kilka par w różnych miejscach – w domu, w pracy, w samochodzie.

Okulary progresywne to zaawansowane rozwiązanie oferujące płynną korekcję wzroku na wszystkich odległościach w jednej parze okularów, bez widocznych linii przejścia między strefami. Górna część soczewki koryguje widzenie w dal, środkowa obsługuje odległości pośrednie (komputer, tablica rozdzielcza), a dolna zapewnia ostrość podczas czytania. Okulary progresywne są szczególnie przydatne dla osób aktywnych, które często zmieniają dystans patrzenia i chcą uniknąć konieczności ciągłego zdejmowania i zakładania okularów. Jednak wymagają one okresu adaptacji, podczas którego użytkownik uczy się prawidłowego ustawiania głowy i kierunku patrzenia, aby wykorzystać odpowiednią strefę soczewki.

Wybór między okularami do czytania a progresywnymi zależy od stylu życia, potrzeb wizualnych i budżetu. Osoby prowadzące aktywny tryb życia, często zmieniające czynności wymagające różnej ostrości widzenia, znacznie zyskają na wygodzie używając okularów progresywnych. Z kolei dla osób, które większość czasu mają dobre widzenie w dal i potrzebują korekty tylko sporadycznie podczas czytania, okulary do czytania będą prostszym i tańszym rozwiązaniem. Warto skonsultować się z optometrystą lub okulistą, który na podstawie badania wzroku i wywiadu dotyczącego codziennych aktywności pomoże dobrać najlepszą opcję korekcji wzroku dostosowaną do indywidualnych potrzeb.

Laserowa korekcja starczowzroczności – czy to skuteczne leczenie prezbiopii?

Laserowa korekcja starczowzroczności to stosunkowo nowa metoda leczenia prezbiopii, która wykorzystuje technologię laserową do modyfikacji kształtu rogówki w celu przywrócenia zdolności widzenia na różnych odległościach. Najpopularniejszą techniką jest PresbyLASIK, która tworzy multifokalne strefy na powierzchni rogówki, podobnie jak działają multifokalne soczewki kontaktowe czy okulary. Laser precyzyjnie modeluje rogówkę tak, aby centralna część zapewniała ostre widzenie z bliska, podczas gdy obwodowe obszary korygowały widzenie w dal. Ta procedura jest wykonywana ambulatoryjnie i trwa zaledwie kilkanaście minut na jedno oko.

Alternatywną metodą jest monowizja laserowa, gdzie jedno oko (zazwyczaj dominujące) jest korygowane do widzenia w dal, a drugie do widzenia z bliska. Mózg uczy się automatycznie wykorzystywać odpowiednie oko w zależności od odległości obserwowanego obiektu. Ta technika wymaga okresu adaptacji i nie wszyscy pacjenci tolerują różnicę w ostrości między oczami. Przed podjęciem decyzji o zabiegu warto przeprowadzić test z soczewkami kontaktowymi symulującymi monovisję, aby sprawdzić, czy ta metoda będzie komfortowa dla danej osoby.

Leczenie prezbiopii metodą laserową ma swoje ograniczenia i nie jest odpowiednie dla każdego pacjenta. Kandydaci do zabiegu muszą mieć zdrowe oczy, odpowiednią grubość rogówki oraz realistyczne oczekiwania co do wyników. Skuteczność zabiegu jest ograniczona czasowo – prezbiopia to proces ciągły i po kilku latach może być potrzebna dodatkowa korekcja w postaci okularów do czytania. Koszty zabiegu są znaczne, a nie wszystkie techniki są jeszcze w pełni przetestowane długoterminowo. Decyzję o laserowej korekcji starczowzroczności należy podejmować po dokładnej konsultacji z doświadczonym okulistą specjalizującym się w chirurgii refrakcyjnej, który oceni indywidualne szanse powodzenia i omówi wszystkie za i przeciw tej metody leczenia.

Soczewki wewnątrzgałkowe – chirurgiczne leczenie starczowzroczności

Soczewki wewnątrzgałkowe to zaawansowana metoda chirurgicznego leczenia starczowzroczności, która polega na usunięciu naturalnej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną soczewką multifokałną implantowaną w gałce ocznej. Ta procedura jest podobna do operacji zaćmy i może być wykonywana zarówno u pacjentów z zaćmą, jak i u tych, którzy jeszcze jej nie mają, a jedynie chcą pozbyć się zależności od okularów czy soczewek kontaktowych. Multifokalne soczewki wewnątrzgałkowe są zaprojektowane tak, aby zapewnić wyraźne widzenie na różnych odległościach – bliskich, pośrednich i dalekich – w jednym implancie.

Zabieg implantacji soczewki wewnątrzgałkowej jest wykonywany pod znieczuleniem miejscowym i trwa około 15-20 minut na jedno oko. Chirurg wykonuje małe nacięcie w rogówce, przez które usuwa naturalną soczewkę za pomocą techniki fakoemulsyfikacji (rozbicie stwardniałej soczewki ultradźwiękami), a następnie wprowadza zgiętą sztuczną soczewkę, która sama się rozwija i zajmuje prawidłową pozycję w oku. Zabieg jest małoinwazyjny, a rekonwalescencja stosunkowo krótka – większość pacjentów odzyskuje dobrą ostrość widzenia w ciągu kilku dni. Pełna stabilizacja wzroku następuje zwykle po 4-6 tygodniach.

Implantacja soczewek wewnątrzgałkowych oferuje trwałe rozwiązanie problemu prezbiopii, ponieważ sztuczna soczewka nie ulega procesowi starzenia jak naturalna. Jest to szczególnie atrakcyjna opcja dla osób po 50. roku życia, które dodatkowo mają inne wady wzroku wymagające korekcji. Nowoczesne soczewki premium mogą korygować również astygmatyzm i zapewniać ochronę przed promieniowaniem UV. Jednak zabieg ten niesie ze sobą ryzyko typowe dla procedur chirurgicznych – infekcje, krwawienia, odwarstwienie siatkówki – dlatego wymaga starannego rozważenia i konsultacji z doświadczonym chirurgiem okulistycznym. Koszt zabiegu jest znaczny, ale dla wielu pacjentów długoterminowa niezależność od okularów jest bezcenna.

Czy prezbiopia występuje u każdego i jakie są czynniki ryzyka?

Prezbiopia występuje u absolutnie wszystkich ludzi bez wyjątku jako naturalny proces starzenia się oka, jednak tempo jej rozwoju i nasilenie objawów mogą się różnić w zależności od różnych czynników. Nie jest to kwestia tego „czy”, ale „kiedy” pierwsze objawy się pojawią. U większości osób starczowzroczność staje się zauważalna między 40. a 45. rokiem życia, choć u niektórych może to nastąpić nieco wcześniej lub później. Nawet osoby, które przez całe życie cieszyły się doskonałym widzeniem i nigdy nie potrzebowały okularów, w końcu doświadczą trudności z czytaniem na bliskich odległościach.

Istnieją jednak pewne czynniki, które mogą wpływać na wiek pojawienia się objawów lub tempo progresji prezbiopii. Osoby z nadwzrocznością (dalekowzrocznością) często zauważają objawy wcześniej niż osoby z krótkowzrocznością, ponieważ już wcześniej kompensują swoją wadę wzroku do dali poprzez akomodację, dlatego wcześniej zauważają, że akomodacja się osłabia przez pogorszenie widzenia. Z kolei osoby z niewielką krótkowzrocznością mogą częściowo kompensować prezbiopię poprzez zdejmowanie okularów podczas czytania, co opóźnia moment, w którym problem staje się uciążliwy. Czynniki środowiskowe, takie jak długotrwałe narażenie na promieniowaniem UV bez odpowiedniej ochrony, mogą przyspieszyć starzenie się struktur oka.

Pewne schorzenia i styl życia również mogą wpływać na przebieg prezbiopii. Pacjenci z cukrzycą, chorobami sercowo-naczyniowymi czy przyjmujący określone leki (np. przeciwhistaminowe, przeciwdepresyjne) mogą doświadczać wcześniejszych lub bardziej nasilonych objawów. Palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu negatywnie wpływają na zdrowie oczu i mogą przyspieszyć procesy starzenia. Praca wymagająca długotrwałego skupienia wzroku na bliskich odległościach, choć nie powoduje prezbiopii, może sprawiać, że jej objawy są bardziej uciążliwe i szybciej zauważalne. Niezależnie od czynników ryzyka, prezbiopia jest nieunikniona, ale można skutecznie zarządzać jej objawami poprzez odpowiednią korekcję i regularne badania wzroku.

Jak zapobiegać pogorszeniu widzenia i chronić oczy przed promieniowaniem UV?

Chociaż nie można zapobiec wystąpieniu prezbiopii jako takiej, istnieją sposoby na spowolnienie ogólnego pogorszenia widzenia i utrzymanie zdrowia oczu w jak najlepszej kondycji przez długie lata. Ochrona przed promieniowaniem UV jest jednym z najważniejszych elementów profilaktyki – długotrwała ekspozycja na ultrafiolet przyspiesza starzenie się struktur oka, w tym soczewki, i zwiększa ryzyko rozwoju zaćmy oraz zwyrodnienia plamki żółtej. Noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV400 lub wyższym jest konieczne nie tylko latem na plaży, ale przez cały rok, także w pochmurne dni, ponieważ promieniowanie UV przenika przez chmury.

Zdrowy styl życia ma fundamentalne znaczenie dla zdrowia oczu. Dieta bogata w przeciwutleniacze, witaminy A, C, E oraz luteina i zeaksantyna wspiera funkcjonowanie siatkówki i chroni przed stresem oksydacyjnym. Warto włączyć do jadłospisu zielone warzywa liściaste, marchew, paprykę, jagody oraz ryby bogate w kwasy omega-3. Regularna aktywność fizyczna poprawia krążenie, co przekłada się na lepsze odżywianie struktur oka. Odpowiednie nawodnienie organizmu jest również ważne dla zachowania prawidłowej produkcji łez i komfortu oczu.

Higiena pracy wzrokowej nabiera szczególnego znaczenia w erze cyfrowej, gdzie większość z nas spędza wiele godzin dziennie przed ekranami. Przestrzeganie zasady 20-20-20 (co 20 minut patrzenie przez 20 sekund na obiekt oddalony o 20 stóp/6 metrów) pomaga redukować zmęczenie oczu. Odpowiednie oświetlenie miejsca pracy i czytania minimalizuje przeciążenie mięśni oka. Regularne mruganie zapobiega wysychaniu powierzchni oka. Unikanie palenia tytoniu i ograniczenie alkoholu to kolejne ważne elementy dbałości o wzrok. Wreszcie, regularne badania wzroku u okulisty pozwalają na wczesne wykrycie nie tylko prezbiopii, ale także poważniejszych schorzeń oczu wymagających leczenia.

Podsumowanie – najważniejsze informacje o prezbiopii

• Naturalny proces starzenia – prezbiopia (starczowzroczność) to nieunikniony proces dotykający każdego człowieka po 40. roku życia, związany z utratą elastyczności soczewki i zdolności akomodacji oka

• Charakterystyczne objawy – trudności z czytaniem drobnym drukiem, odsuwanie przedmiotów na dalszą odległość, zmęczenie oczu, bóle głowy oraz problemy z widzeniem na bliskich odległościach

• Regularne badania kluczowe – wizyta u lekarza okulisty lub optometrysty po 40. roku życia powinna odbywać się co 2 lata, a po 60. roku – rocznie dla wczesnego wykrycia zmian

• Multifokalne soczewki kontaktowe – nowoczesne rozwiązanie zapewniające wyraźne widzenie w każdej odległości bez konieczności noszenia okularów, dostępne w wersji jednodniowej i miesięcznej

• Różne opcje okularów – okulary do czytania są prostym i ekonomicznym rozwiązaniem, podczas gdy okulary progresywne oferują płynną korekcję na wszystkich odległościach

• Leczenie chirurgiczne – laserowa korekcja starczowzroczności i implantacja soczewek wewnątrzgałkowych to zaawansowane metody trwałego leczenia prezbiopii

• Adaptacja jest normalna – przyzwyczajenie do multifokalnych soczewek czy okularów progresywnych może zająć kilka dni do tygodni, co jest naturalną częścią procesu

• Wszyscy są dotknięci – prezbiopia występuje u każdego bez względu na wcześniejszy stan wzroku, choć tempo rozwoju może się różnić w zależności od czynników indywidualnych

• Ochrona przed UV – noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV przez cały rok spowalnia starzenie się struktur oka i chroni przed poważniejszymi schorzeniami

• Zdrowy styl życia pomaga – dieta bogata w przeciwutleniacze, regularna aktywność fizyczna, higiena pracy wzrokowej oraz unikanie palenia wspierają długotrwałe zdrowie oczu